To sztuka tworzona przez pierwszych chrześcijan w celu wyrażenia treści religijnych i podkreślenia swej przynależności wyznaniowej. Obejmuje dzieła architektoniczne i plastyczne powstałe w basenie Morza Śródziemnego od narodzin chrześcijaństwa (II w.) do końca VII w. (początki ikonoklazmu). Cezurę wewnętrzną jej rozwoju stanowi edykt mediolański Konstantyna Wielkiego (313 r.), przyznający chrześcijanom pełnię swobód religijnych.

Najstarsze dobrze zachowane zabytki sztuki wczesnochrześcijańskiej to rzymskie katakumby (starożytne cmentarze podziemne. Pierwsi chrześcijanie grzebali tam swoich zmarłych) z III w. z licznymi malowidłami (np. na sklepieniu tzw. krypty Lucyny w katakumbach św. Kaliksta czy na ścianie cubiculum w katakumbach św. Pryscylli) i katakumby w Aleksandrii, a także tzw. kitulus lub Domus Ecclesiae w Dura Europos (232 - 257) - dom, który służył do wspólnych modlitw i sprawowania Eucharystii, z zachowaną we fragmentach malarską dekoracją ścienną (m.in. Adam i Ewa, Chrystus w towarzystwie św. Piotra, Samarytanka przy studni, Dawid i Goliat). Z tego samego czasu pochodzą nieliczne figurki o tematyce biblijnej (np. Jonasz połykany przez rybę czy Dobry Pasterz, obie z III w.).

Począwszy od IV w. sztuka wczesnochrześcijańska zyskała nowe możliwości. Zakończył się tzw. katakumbowy okres jej istnienia, odtąd służyła głównie potrzebom kultu publicznego, co znalazło swój wyraz przede wszystkim w rozkwicie architektury sakralnej, stymulującej z kolei rozwój mozaiki, malarstwa ściennego, rzeźby architektonicznej i nagrobkowej.

Sztuka wczesnochrześcijańska kontynuowała tradycje rzymskie, odzwierciedlane zarówno w technice artystycznej jak i w treści przedstawień. Tematy klasyczne nabierały w niej jednak chrześcijańskiego zabarwienia, np. Orfeusz oraz Mit o Erosie i Psyche (malowidła z katakumb św. Domitylli w Rzymie, III w.) symbolizują odpowiednio Chrystusa i drogę duszy do niego, a postać Nike obok kosza z chlebem i kielicha z winem (mozaika podłogowa z bazyliki św. Teodora w Akwilei, IV w.) - triumf Eucharystii.

Tworzyło ponadto zupełnie nowe jakości. Przede wszystkim wykształciła znaczną część podstawowych form ikonograficznych i architektonicznych, które złożyły się na kanon sakralnej sztuki i architektury późniejszych epok. Są to m.in. typy trój- lub pięcionawowej bazyliki ze sklepioną absydą i drewnianym stropem lub otwartą więźbą (konstrukcja szkieletowa dachu, hełmu lub kopuły. Np. rzymskie bazyliki św. Jana na Lateranie, IV w., i Santa Maria Maggiorie, V w.), bazyliki orientalnej z oktagonalnym budynkiem zamiast apsydy (bazyliki: Narodzenia Pańskiego w Betlejem, lata 20. IV w., Gromu Świętego w Jerozolimie, lata 30., IV wieku) i świątyni wznoszonej na planie centralnym (baptysterium katedralne w Mediolanie, IV w., baptysterium w Neapolu, ok. 400 r., galijskie baptysteria w Frejus, Aix-en-Provence, Riez, wszystkie z V w.). Centralne rozwiązanie nietypowe: San Stefano Rotondo w Rzymie, 468 - 483 r. W sztukach plastycznych wyobrażenia takie, jak np. wspomniany już Dobry Pasterz, Baranek Boży (fragmenty sarkofagu eksponowanego w Museo Tarlonia w Rzymie, III w. i Sarkofagu Izaaka w kościele San Vitale w Rawennie, VII wiek), różne odmiany Pantoktratora (mozaika z apsydy bazyliki św. Prudenciany w Rzymie, IV wiek, malowidło ścienne z klasztoru św. Apollona w Bawit w Egipcie, V-VII wiek, mozaika z bazyliki San Apollinare Nuovo w Rawennie, VI wiek).
Oprócz architektury i związanych z nią form malarstwa i rzeźby rozwijało się malarstwo ikonowe i książkowe (Ewangeliarz Rabbuli, 586 r., Ewangeliarz z Rossano, VI wiek) oraz tkactwo (tkanina egipska przedstawiająca Matkę Boską na tronie, VI w.), meblarstwo (tron z kości słoniowej biskupa Maksymiliana z Rawenny, połowa VI w.), złotnictwo i brązownictwo (złoty pas ślubny z Konstantynopola, przełom VI w. i VII w., patena srebrna biskupa Paternusa ze skrzyżowanymi literami X i P, 518 rok, patena srebrna z Riha ze sceną komunii apostołów, druga połowa VI wieku).

Ikona Świętej Trójcy - przedstawia trzech aniołów podczas uczty, znajdujących się na pierwszym planie. Aniołowi odziani są w luźne szaty układające się w proste fałdy. Barwy, których użył malarz do namalowania ubrań i aureol były z domieszką złocistego koloru. Dały one efekt rozświetlający ikonę. Rublow pokazał twarze aniołów bardzo podobne do siebie z pół profilu z nostalgicznym wyrazem zadumy. Światło w tym obrazie pada z prawej strony oświetlając dwóch aniołów, trzeciego pozostawiając w cieniu. Na drugim planie znajduje się fragment drzewa i zabudowania. Ikona namalowana jest w ciepłych kolorach: żółcieniach, pomarańczach, złocieniach i brązach. Charakterystyczną cechą ikony jest tradycyjny schemat ikonografii, niezmienny przez wieki. Ikona traktowana jako święty obraz stanowi konkretyzację boskości i wymaga czci.

Rublow Andrei - między 1360 a 1370 r. Czołowy rosyjski malarz ikon. Zarówno w polichromiach jak i ikonach malowanych temperą na desce upraszczał elementy narracji biblijnej do daleko idącej umowności, zachowując jednocześnie niezbędną symbolikę - stworzył podstawy nowej estetyki przedstawiania świętych w półpostaci, przezwyciężył tendencje bizantynizujące, surowy dramatyczny ton ikon zastąpił miękką kompozycją operującą świetlistym rozłożeniem barw.